Jak reagować na pierwsze słowa dziecka? Dobre praktyki.
Każdy rodzic czeka niecierpliwie na pierwsze słowa swojego dziecka. Istnieją nawet przesądy związane z tym zjawiskiem. Czy jeśli pierwszym słowem było "baba" to znaczy, że najbardziej kocha babcię? ? Postaram się odpowiedzieć w poniższym artykule czy faktycznie to dlatego, że babcia jest najważniejsza. ? Kluczową sprawą jest jednak to, co my jako rodzice, opiekunowie możemy zrobić, aby wspierać rozwój mowy dziecka, które zaczyna mówić.
Zapraszam do lektury - nie tylko rodziców, ale też pracowników żłobków, nianie, ciocie i wszystkie inne osoby, które mają kontakt
z małymi dziećmi!
z małymi dziećmi!
Zgodnie z kalendarzem rozwoju mowy pierwszych słów oczekujemy w okolicach 12 miesiąca życia dziecka. Jest to umowna granica, gdyż prawidłowo rozwijające się dzieci mogą wypowiadać słowa już w wieku 10 miesięcy, jak i 14. Na rozwój mowy składa się wiele czynników, a komunikacja odbywa się nie tylko słowami. Dlatego wiek nie jest jedynym wskaźnikiem prawidłowego tempa osiagania kolejnych etapów w rozwoju mowy.
Pamiętaj!
Pierwsze słowa dziecka powstają z sylab, którymi posługiwało się w trakcie gaworzenia. Od około 6 miesiąca życia zauważamy, że dziecko świadomie powtarza ciągi dźwięków opartych o głoski prymarne (proste głoski wargowe - p,b,m).
Uwaga - gaworzenie wymaga prawidłowego funkcjonowania słuchu dziecka!
?Maluch słyszy tworzone przez siebie dźwięki i trenuje ich realizację.
?Wchodzi w kontakt z otoczeniem poprzez obserwowanie reakcji na jego komunikaty.
?Zaczyna świadomie bawić się swoim głosem.
?Otoczenie zauważa, że dziecko zmienia intonację, natężenie głosu, poszerza repertuar używanych głosek.
Przykłady gaworzenia mogą wyglądać następująco:
"BABABABABABABABABA"
"BA BA BA BA BA BA"
"BBBBBABBBBBABBBBBABBBBA"
"BAAAA BAAAA BAAAA"
"BABABA BABABA BABABA".
?Jak widać, nawet posiadając umiejętność artykulacji jedynie dwóch głosek, tu "b" i "a", dziecko może na wiele sposobów trenować ich użycie. Rzadkością są trudności w realizacji samogłosek - dlatego większość dzieci potrafi powiedzieć również "beeee", "byyyyy", "buuuuu", "boooo" itd. Początkowo najłatwiejsze są połączenia z samogłoską "a", gdyż dzieją się niejako samoczynnie, na otwartej szeroko buzi.
Głoski prymarne są najłatwiejsze w realizacji, gdyż nie wymagają pracy języka, a jedynie zwarcia warg. Nawet jeśli to zwarcie jest niedoskonałe, to i tak osiągany jest efekt w postaci wytworzenia dźwięku. Dlatego w trakcie gaworzenia dziecko trenuje takie zlepki sylab jak "bababababa", "papapapapa", "mamamamama". Często są to również sylaby oparte o głoski "d" i "t" - "dadadadadada", "tatatatata".
Wytrenowane realizowanie dźwięków z czasem zaczyna być dla dziecko formą komunikacji, zwracania na siebie uwagi, szukania opiekunów, okazywania emocji i swoich potrzeb. W okolicach roczku, a często i wcześniej - dziecko zaczyna wykorzystywać swoje umiejętności artykulacyjne i świadomie wypowiada skrócone wersje ciągów sylab - "mama", "tata", "dada", "papa", "baba" itd. Opiekunowie, zwykle intuicyjnie, również posługują się tymi wyrazami, dlatego dziecko otrzymuje dodatkowe wzmocnienie w postaci wzorców słuchowych czerpanych z otoczenia.
Jak zatem wspierać rozwój mowy dziecka, które jest na tym etapie? Oto garść dobrych praktyk. ?
☝️ Radośnie powtarzaj słowo wypowiadane przez dziecko, swobodnie nawiązując z nim kontakt.
Dziecko: "Baba! Baba!"
Opiekun: "Baba? Baba!"
☝️ Kieruj swoją uwagę do dziecka, które wypowiada słowa, okaż swoje zainteresowanie, spójrz na dziecko, powiedz coś.
☝️ Wykorzystaj używane przez dziecko słowo w adekwatnym kontekście - np. w trakcie wizyty babci używaj określenia "baba"
w różnych sytuacjach np. "Baba przyszła!", "Bawisz się z babą?", "Baba rozmawia przez telefon.", "Baba idzie do domu." itd.
w różnych sytuacjach np. "Baba przyszła!", "Bawisz się z babą?", "Baba rozmawia przez telefon.", "Baba idzie do domu." itd.
☝️ Baw się prozodią - akcentem, intonacją. Wypowiadaj słowo wykorzystując różne sposoby mówienia np. z akcentem na pierwszą sylabę "BAba!", cicho-głośno "baba-BABA", śpiewając "baaabaaaa, bbbbbaaaaaaba" itd.
☝️ Pamiętaj o mimice w trakcie mówienia - dopasuj emocje do sytuacji - okazuj zdziwienie "Baba!?", radość "BABA!", smutek "baaaaabaaaa...", ekscytację "BABA! BABA! BABA!" itd.
☝️ Używaj słowa w różnych kontekstach, obudowując je prostymi konstrukcjami gramatycznymi (to świetny wstęp do nauki budowania zdań w kolejnych etapach rozwoju mowy)
"Gdzie baba?"
"Nie ma baby, nie ma!"
"A kuku baba!"
"Baba hihi."
"Baba ojoj."
"Baba tu!"
"Babooooo!"
☝️ Nie zachęcaj dziecka do mówienia, nie wytwarzaj presji, nie stosuj podstępów. Staraj się unikać polecenia "Powiedz! Powtórz! No powiedz!"
☝️ Nie poprawiaj mowy dziecka - nie tylko w kwestii wyrazistości i poprawności mowy, ale też kontekstu użycia.
Sytuacja wspierająca rozwój mowy: ?
Do domu wchodzi tata.
Dziecko: "BABA!"
Mama: "Oooo Tata! Ta-ta! Ta-ta! Heeej tata!"
Dziecko: "Baba!"
Mama: "Tak! Tata przyszedł!"
Sytacja blokująca rozwój mowy: ?
Do domu wchodzi tata.
Dziecko: "BABA!"
Mama: "To nie baba! To tata!"
Dziecko: "Baba!"
Mama: "No co Ty mówisz!? To TA-TA. Powiedz - TA-TA."
Chodzi o to, żeby nie krytykować, nie negować, nie poprawiać. Kluczowe jest pozostanie z dzieckiem w dialogu i wskazanie prawidłowego wzorca w sposób naturalny, swobodny, przyjazny.?
☝️Nie ignoruj wypowiadanych przez dziecko słów.
☝️Używaj w zabawie i kontakcie z dzieckiem wypowiadanych przez nie słów. Posługuj się nimi w prawidłowy sposób, bądź przykładem i wzorem. Akceptuj realizację, jakiej używa dziecko, ciesz się nią, okazuj radość. ?
Powyższe sposoby możemy wykorzystać wobec każdego słowa, nowego czy już świetnie opanowanego. Wszystkie propozycje reakcji i zabaw są doskonałe na cały okres intensywnego rozwoju mowy czyli do ok. 3 roku życia. Z czasem po prostu dziecko samo będzie wchodziło w ten sposób komunikacji, zacznie używać coraz większej ilości wyrazów, a potem łączyć je ze sobą.
Powodzenia! ?️????